“Chiński, japoński, koreański, co za różnica? Wszystko wygląda tak samo”. Dla niewprawionego oka człowieka zachodu znaczki te są jednakowe – krzaczki. Jednak osoby obyte z ideogramami z łatwością odróżnią japoński od koreańskiego i chińskiego. Istnieją subtelne różnice, które pomagają zdecydować, czy tekst jest napisany po chińsku czy japońsku. Zacznijmy zatem od składowych systemów pisma.
Sylabariusze hiragana i katakana – japoński system pisma
Hiragana i katakana to znaki języka japońskiego. Sylabariusze te – jak nazwa wskazuje – zawierają znaki, których odczytanie jest albo sylabą albo samogłoską. Wyjątek stanowi samodzielna spółgłoska “n”. Hiragana powstała z potrzeby dostosowania znaków chińskich do gramatyki języka japońskiego, a także pismo dla kobiet. Katakana obecnie używana jest w innych celach niż te, do których została stworzona – zapisujemy nią zapożyczenia.
Hiragana współcześnie służy oddaniu dźwięków i spełnia funkcje gramatyczne. Używa się jej do:
- Zapisu końcówek fleksyjnych czasowników i przymiotników – okurigana,
- Zapisu słów bez reprezentacji kanji,
- Słów, których zapis znakowy wyszedł z powszechnego użycia,
- W postaci małych znaków umieszczana po prawej stronie w piśmie pionowym i powyżej w piśmie poziomym jako tzw. furigana, czyli wyjaśnienie służące do odczytu kanji.
Spotkamy ją w tekstach przeznaczonych dla dzieci, obcokrajowców uczących się japońskiego lub w każdej sytuacji, w której kanji jest bardzo trudne lub nietypowe.
Katakana to 48 znaków, z których każdy ma swój odpowiednik w hiraganie. Jednak ze względu na specyfikę zapożyczeń, ma dodatkowe udźwięcznienia, których nie zapisujemy hiraganą.
Współcześnie używa się jej najczęściej do:
- Zapisywania obcych nazw własnych i nazwisk, nazw roślin i zwierząt,
- Wyrazów zapożyczonych z innych języków,
- Czasem zapisuje się nią japońskie słowa, aby dodać im emfazy czy podkreślić ich znaczenie.
Sylabariusze te nie występują w języku chińskim, jednak powstały one poprzez uproszczenie znaków kanji i przypisanie im takie samego odczytania.
Znaki kanji – japoński a chiński
Ideogramy są głównym elementem pisma chińskiego oraz japońskiego. Japończycy przejęli znaczną część znaków chińskich, dodając im swoje czytania czy dodatkowe znaczenia. Z tego względu niezmienione znaki mogą pojawiać się w obu językach i znaczyć to samo jednak ich czytanie będzie różne. W obu językach jeden znak kanji odpowiada jednemu słowu (aczkolwiek niektóre znaki samodzielnie nie występują). Zestawiając odpowiednie znaki ze sobą, tworzymy potrzebne nam słowa.
Chiński system pisma zawiera wyłącznie znaki kanji, stąd zdanie napisane po chińsku będzie się składało tylko z nich. Co więcej, większość znaków ma tylko jeden sposób odczytania.
W japońskim, by w pełni wyrazić to, co chcemy przekazać, do znaków kanji jako uzupełnienia potrzebujemy hiragany. Liczba odczytań jednego znaku może się wahać od jednego do nawet jedenastu w zależności od pola znaczeniowego znaku. Istnieją dwa rodzaje czytań: Kun’yomi i on’yomi. Kun’yomi to rdzennie japońskie czytanie chińskich znaków, używane zwykle w samodzielnych słowach, zapisywane hiraganą. On’yomi to czytanie sinojapońskie lub inaczej „wymowa zapożyczona z chińskiego”, używane zwykle w złożeniach – czytanie jest takie samo lub podobne do chińskiego odczytania danego znaku.
Pisanie w pionie i poziomie
Japończycy, zapożyczając znaki, przyjęli także sposób zapisu znaków. Oryginalne teksty chińskie oraz japońskie pisane są w pionie – od góry do dołu, od prawej do lewej. Wraz z ekspansją zachodu Chiny i Japonia przyjęły zapis poziomy – wtedy czytamy znaki dokładnie tak samo jak w krajach zachodu – od lewej do prawej. Niemniej jednak pisanie pionowe w Japonii, jak i Chinach nadal jest kultywowane. Spotkać je możemy na szyldach sklepów, flagach stoisk. Uczniowie japońskich szkół nadal piszą wypracowania w tradycyjny sposób na specjalnych kartkach zwanych genkouyoushi.
Wygląd znaków
W dialekcie mandaryńskim używa się uproszczonych ideogramów, których reforma miała miejsce w latach 50 XX wieku, na Tajwanie czy w Hong Kongu używa się klasycznych ideogramów (bardziej rozbudowanych). W Japonii forma kanji jest w pewnym sensie pośrednia, gdyż Japończycy nie przyjęli chińskiej reformy z lat 50, ale też nie używają klasycznych ideogramów (są nieco uproszczone). Jednocześnie ze względu na hiraganę czy katakanę, a także inną konstrukcję zdania, Japończycy wyeliminowali wiele znaków z codziennego użycia. Zatwierdzona lista znaków, którą każdy uczeń w Japonii musi opanować do końca edukacji zawiera 2136 ideogramów. Chcesz perfekcyjnie znać japoński – musisz poznać dwa sylabariusze i ponad 2000 znaków. W przypadku Chin przyjęło się, że 3500 znaków pozwala bez problemu czytać łatwiejsze gazety i poruszać się w Chinach, ale płynność pozwala uzyskać znajomość ok. 6000 znaków.
